سقف دستمزد برای بازیگران سینما، زیرمیزی را رواج می‌دهد؟

تابناک نوشت :رئیس سازمان سینمایی از در نظر گرفتن سقف قرارداد برای بازیگران سینما سخن به میان آورده و تأکید کرده، بازیگرانی که دستمزد بالاتری دارند، باید از فروش درصد بگیرند؛ رویکردی که سیدضیاء هاشمی، رئیس جامعه صنفی تهیه کنندگان نیز از آن حمایت و این مدل را حرفه‌ای قلمداد کرد، ولی این شیوه ایجاد سقف برای سینماگران دقیقاً به چه معناست و آیا قابلیت اجرایی دارد؟!

به گزارش «تابناک»؛ دستمزدهای بازیگران بخش اصلی هزینه‌های فیلم‌های سینمایی را تشکیل می‌دهد و گاهی مجموع دستمزدها آنچنان رقم بزرگی را پیش روی تهیه کننده قرار می‌دهد که بازگشت سرمایه فیلم‌های سینمایی از طریق بلیت فروشی در گیشه سینما ناممکن تلقی می‌شود. با این حال، ورود سرمایه‌هایی با منشأ مبهم به اقتصاد سینمای ایران، باعث شد دستمزد برخی بازیگران که بازگشت مالی نیز ندارند، به شدت افزایش یابد و فیلمسازی تا حدودی منطق اقتصادی خود را از دست بدهد.

در این شرایط، محمدمهدی حیدریان، رئیس سازمان سینمایی تأکید کرده است: «خانه سینما در حال تهیه قراردادهای تیپ است و هر صنف بر اساس نوع کارکردش قراردادهای تیپی را طراحی می‌کند. در این قراردادها پیش‌بینی شده که مثلا اگر حضور هنرمندی باعث فروش ویژه و فوق‌العاده باشد و از طرف دیگر توسط صنف برای دستمزدها سقفی معین شده باشد برای پیشگیری از اختلال دستمزدها در این موارد استثنائی میزان و رقم بیش از سقف تعیین شده صنف در قالب مشارکت در فیلم منظور می‌گردد.»

این رویکرد البته خوشایند برخی نبوده و این نقد مطرح شده که اساساً به دولت یا حتی خانه سینما چه ارتباطی دارد که در نظام عرضه و تقاضا، یک بازیگر چه عددی دریافت می‌کند و دولت در نهایت می‌تواند در سطح دریافت مالیات مداخله کند. برخی بازیگران نیز دستمزدهای بالایشان را برای پروژه‌های شکست خورده، به اعتبار بخشیدن به این فیلم‌ها مرتبط می‌کنند و تأکید دارند اگر آنها در این فیلم‌ها بازی نمی‌کردند، این فیلم‌ها به کل دیده نمی‌شدند و در بازار آزاد، این تقاضا است که قیمت را تعیین می‌کند.

سقف دستمزد برای بازیگران سینما زیرمیزی را رواج می‌دهد؟

در این میان با توجه به آنکه چهره‌هایی چون محمدرضا گلزار و رضا عطاران، گران‌ترین بازیگران حال حاضر سینمای ایران، می‌توانند در سود پروژه‌های شریک شوند و پروژه‌هایی که در آنها حضور می‌یابند، به سوددهی می‌رسد، با چالشی مواجه نیستند؛ اما اکثر بازیگران که دستمزد بالایی دریافت می‌کنند، اغلب پروژه‌هایی که در آنها نقش آفرینی کرده‌اند، سوددهی چندانی نداشته و شرایط تازه مطلوبشان نخواهد بود و احتمالا این گروه از بازیگران که می‌دانند فیلم‌هایشان به سوددهی نمی‌رسد، بخشی از قراردادشان را غیررسمی یا در اصطلاح زیرمیزی دریافت می‌کنند.

سیدضیاء هاشمی، رئیس هیأت مدیرۀ جامعه صنفی تهیه‌کنندگان با حیدریان رئیس سازمان سینمایی در تعیین سقف قرارداد هم‌رأی است و با بیان اینکه چنین اقدامی برای پابرجا ماندن سینمای ایران اجتناب ناپذیر است، تأکید کرد: ما در سینمای ایران می‌شنویم «میلیاردها فروش» ولی این برای تعداد اندکی از فیلم‌هاست. ما در سال گذشته دوازده فیلم پرفروش داشتیم، دوازده فیلم نیز به سختی با فروش رایت شبکه نمایش خانگی و VOD توانستند هزینه‌هایش را بازگردانند و در نهایت ۴۵ فیلم ورشکسته مطلق داشتیم؛ بنابراین نباید از چنین سینمایی این رقم‌هایی را طلب کرد.

تهیه کننده شوکران تأکید کرد: با این اوصاف، اگر واقعاً هنرپیشه‌های سینمای ایران که تصورشان این است که خدمت می‌کنند و پولسازی به وجود می‌آورند، در فیلم‌های سینمایی مشارکت کنند. در دیگر کشورها نیز این شیوه به اشکال مختلف مرسوم است. به نظر من حتماً لازم است و البته هرکسی حقش است. یعنی ما باید به عنوان سندیکای تهیه کنندگان نظر خودمان را بگوییم و دوستان بازیگر نیز نظرشان را بدهند. البته باید همه ما سینما را به شکل پویا بخواهیم و یک بازیگر باید توجه داشته باشد که یک فیلمش ممکن است میلیاردها بفروشد و یک فیلمش نفروشد. برخی بازیگران رعایت کرده‌اند، ولی متکی به قانون مشخصی نبوده است. من مطمئنم آقای حیدریان در این زمینه ادراک کامل دارد و مطمئناً به این موضوع مسلط است

سیدضیاء هاشمی در پاسخ به این پرسش «تابناک» که «آیا تصور نمی‌کنید چنین قوانینی در سینما برای بازیگر منجر به رواج زیرزمینی شود؛ همانگونه که تعیین سقف قرارداد در فوتبال منتهی به زیرمیزی و پرداخت‌های خارج از قرارداد رسمی شد؟»، تصریح نمود: حتماً این طور قضایا به خصوص در پروژه‌های متکی به منابع رانتی شکل می‌گیرد و در پروژه‌هایی که منابع مالی‌اش منشاء مشخصی ندارد، معلوم نیست چطور هزینه کنند، ولی منابع مالی بخش خصوصی که متعلق به تهیه کننده حرفه‌ای است، به این شکل داده نمی‌شود. بنابراین آنجا ما منشأیابی می‌کنیم و کار خیلی سختی نیست.

رئیس هیأت مدیرۀ جامعه صنفی تهیه‌کنندگان در مواجهه با این پرسش که «با توجه به تاثیر شفاف سازی رقم قرارداد بازیگران در حرفه‌ای شدن فضای سینما و اعلام شفاف رقم قرارداد عوامل فیلم‌ها در فضای حرفه‌ای سینمای جهان و به ویژه آمریکا، آیا این اتفاق در ایران نیز متأثر از تعیین سقف قرارداد قابل تحقق است؟» گفت: باید فرهنگ شفاف سازی جا بیفتد و ما این را نهادینه کنیم. البته این اتفاق تا زمانی که تفرقه بین تهیه کنندگان وجود دارد، کار دشواری است اما به زودی تهیه کنندگان ید واحد می‌شوند و تصمیمات جدی می‌گیرند.

هاشمی در عین حال تأکید کرد، این فرآیندها بدون تعامل غیرممکن است و یادآور شد: باید صنف تهیه کنندگان و دیگر صنوف از جمله بازیگران در این زمینه تعامل کنند. اگر قرار است کسی در کسب و کار سینما، سودی ببرد، قطعاً ما دلمان می‌خواهد بازیگران از این سود بهره مند شوند؛ ولی نباید این گونه باشد که وقتی تهیه کنندگان در یک فیلم سینمایی ورشکست مطلق شدند، بازیگر سود آنچنانی ببرد اما وقتی فیلمی سودده بود، آن بازیگر همان سود از قبل تعیین شده را ببرد. این روند، فضای منصفانه اقتصادی را برای تهیه کنندگان و سایر عوامل فیلم به وجود می‌آورد.